ການພັດທະນາດ້ານສັງຄົມ

ການພັດທະນາດ້ານສັງຄົມສະເໜີບັນຫາດ້ານສັງຄົມທີ່ພົ້ນເດັ່ນ ໂດຍສະເພາະບັນຫາຄວາມທຸກຍາກ,​ ການຫວ່າງງານ, ການແບ່ງແຍກທາງສັງຄົມ, ແລະ ຄົ້ນຄວ້າການແກ້ໄຂຄວາມທຸກຍາກໃນຂອບເຂດບັນຫາທາງສັງຄົມ ແລະ ໂຄງສ້າງຕ່າງໆ ທີ່ບໍ່ແມ່ນສະເພາະແຕ່ກ່ຽວກັບດ້ານລະດັບລາຍຮັບ.

ສປປ ລາວ ໄດ້ບັນລຸເປົ້າໝາຍຕາມຄວາມມຸ່ງໝັ້ນຈຳນວນໜຶ່ງ. ລະດັບຄວາມທຸກຍາກໄດ້ຫຼຸດລົງກວ່າເຄິ່ງໜຶ່ງ ຈາກ 46.0% ໃນປີ 1992/93 ມາເປັນ 23.3% ໃນປີ 2012/13, ອັດຕາການຂະຫຍາຍຕົວຂອງ GDP ໃນຊ່ວງທົດສະວັດຜ່ານມາສະເລ່ຍ 7.8% ແລະ ວຽກງານດ້ານການສຶກສາ ແລະ ສຸຂະພາບມີການປັບປຸງຢ່າງເຫັນໄດ້ຈະແຈ້ງ.¹

ເຖິງຢ່າງໃດກໍຕາມ ລາວກໍຍັງຄົງຜະເຊີນກັບສິ່ງທ້າທາຍໃນຫຼາຍດ້ານເຊັ່ນ: ການຂາດໂພຊະນາການໃນເດັກ, ອັດຕາການເກີດຫຼຸດຕ່ຳລົງ, ອັດຕາການຕາຍຂອງແມ່ຍັງຄົງສູງ ແລະ ການຂາດແຄນງົບປະມານຍັງມີສູງ.²

ດັດຊະນີການພັດທະນາມະນຸດ (HDI) ແມ່ນເຄື່ອງມືວັດແທກການພັັດທະນາຂອງແຕ່ລະປະເທດໂດຍສະເລ່ຍ ໃນວຽກງານດ້ານສຸຂະພາບ, ການສຶກສາ ແລະ ລາຍຮັບຕໍ່ຫົວຄົນ, ເຊິ່ງຄ່າທີ່ສູງ (ຫາ 1) ໝາຍເຖິງໃນປະເທດມີການພັດທະນາມະນຸດທີ່ສູງ. ລາວມີການປັບປຸງຂຶ້ນໃນດ້ານຕົວເລກດັດຊະນີການພັດທະນາມະນຸດ (HDI), ໃນໄລຍະແຕ່ປີ 1990-2017 ເຊິ່ງເພີ່ມຂຶ້ນຈາກ 0.400 ມາເປັນ 0.601. ປີ 2017 ລາວຢູ່ໃນອັນດັບທີ 139 ໃນ 188 ປະເທດ ສຳລັບ HDI, ແລະ ຢູ່ໃນອັນດັບ 109 ໃນ 151 ປະເທດ ສຳລັບດັດຊະນີການພັດທະນາມະນຸດດ້ານຄວາມບໍ່ສະເໝີພາບສະເລ່ຍ (IHDI). IHDI ວັດແທກຈາກການລວມຄ່າ HDI ກັບການແຈກຢາຍຂອງ HDI ໃນປະຊາກອນທັງໝົດ (ຄ່າ 1 ໝາຍເຖິງຄວາມສະເໝີພາບໂດຍສົມບູນ). ປີ 2017 ລາວມີອັນດັບ IHDI ທີ່ຕ່ຳທີ່ສຸດໃນພາກພື້ນອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້, ພາຍໃຕ້ຄ່າດັດສະນີ 0.445, ເຊິ່ງໃກ້ຄຽງກັບປະເທດຕີມໍເລັສເຕ ທີ່ຢູ່ໃນອັນດັບທີ 107, ດ້ວຍດັດສະນີ 0.452.³ 

Chart: Open Development Laos Source: UNDP, Human Development Data (1990-2019)

ຄວາມທຸກຍາກ ແລະ ລາຍຮັບ

ອັດຕາຄວາມທຸກຍາກໃນ ສປປ ລາວ ຫຼຸດລົງຈາກ 33.5% ມາເປັນ 23.2% ແຕ່ປີ 2002/03 ຫາ 2012/13, ເຊິ່ງໄດ້ຍົກສະຖານະປະຊາຊົນເຄິ່ງລ້ານຄົນໃຫ້ຫຼຸດພົ້ນຈາກຄວາມທຸກຍາກ.⁴ ດ້ວຍເຫດນີ້ ປະເທດລາວຈຶ່ງເຮັດສຳເລັດຕາມເປົ້າໝາຍການພັດທະນາແຫ່ງສະຫະສະວັດ (MDG) ໃນການຫຼຸດຜ່ອນຄວາມທຸກຍາກທີ່ສຸດລົງກວ່າເຄິ່ງໜຶ່ງ. ເຊິ່ງສາມາດເຫັນໄດ້ຈາກຈຳນວນການເຂົ້າເຖິງກະແສໄຟຟ້າຂອງປະຊາຊົນເພີ່ມຂຶ້ນສອງເທົ່າ (93%); ອັດຕາສ່ວນຂອງປະຊາຊົນທີ່ບໍ່ມີວິດຖ່າຍຫຼຸດລົງເຄິ່ງໜຶ່ງ (23.9%);  ຈຳນວນການເຂົ້າເຖິງນ້ຳປະປາເພີ່ມເປັນ 83.9%.⁵ ສິ່ງເຫຼົ່ານີ້ເປັນຕົວຢັ້ັງຢືນຄວາມຈິງທີ່ວ່າ ການຫຼຸດຜ່ອນຄວາມທຸກຍາກແມ່ນໜ້າວຽກບູລິມະສິດໃນແຜນນະໂຍບາຍແຫ່ງຊາດ. ເຊິ່ງເປົ້າໝາຍລວມໃນແຜນພັດທະນາເສດຖະກິດ-ສັງຄົມແຫ່ງຊາດ ຄັ້ງທີ 8 ແມ່ນການຫຼຸດຜ່ອນຄວາມທຸກຍາກ ແລະ ການຫຼຸດພົ້ນຈາກສະຖານະພາບດ້ອຍພັດທະນາທີ່ສຸດ.⁶

ເຖິງຢ່າງໃດກໍຕາມ ໃນຂະນະດຽວກັນ ຄາດຄະເນຄ່າສຳປະສິດ ຈິນີ ເຊິ່ງວັດແທກຄວາມບໍ່ສະເໝີພາບດ້ານລາຍຮັບ (ເຊິ່ງ 0 = ຄວາມສະເໝີພາບຢ່າງສົມບູນ ແລະ 1 = ບໍ່ມີຄວາມສະເໝີພາບ)  ແມ່ນເພີ່ມຂຶ້ນຈາກ 0.311 ໃນປີ 1992–1993 ມາເປັນ 0.364 ໃນປີ 2012–2013, ເຊິ່ງໝາຍຄວາມວ່າຄວາມບໍ່ສະເໝີພາບໃນປະຈຸບັນມີລັກສະນະເພີ່ມຂຶ້ນ. ການເພີ່ມຂື້ນຂອງຕົວເລກດັ່ງກ່າວ ບວກກັບການຫຼຸດລົງຂອງຄວາມທຸກຍາກສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າ ໃນຂະນະທີ່ຄົນທຸກຍາກມີຊີວິດການເປັນຢູ່ທີ່ດີຂຶ້ນ, ຄົນຮັ່ງມີກໍຍິ່ງໄດ້ຮັບຜົນປະໂຫຍດໃນອັດຕາທີ່ເພີ່ມຂຶ້ນເຊັ່ນກັນ.⁷

ອີກບັນຫາໜຶ່ງກໍຄືປະຊາຊົນຈຳນວນຫຼາຍທີ່ຫຼຸດພົ້ນຈາກຄວາມທຸກຍາກ ແມ່ນຍັງຄົງດຳລົງຊີວິດ ຢູ່ໃກ້ກັບເສັ້ນມາດຖານຄວາມທຸກຍາກ, ເຊິ່ງໂດຍສະເລ່ຍ ເຄິ່ງໜຶ່ງຂອງຈຳນວນຜູ້ທຸກຍາກໃນປີ 2013 ບໍ່ຢູ່ໃນສະຖານະທຸກຍາກໃນປີ 2008. ອີງຕາມຂໍ້ມູນຈາກທະນາຄານໂລກ ໃນປີ 2013, 90% ຂອງປະຊາກອນລາວແມ່ນມີລາຍຮັບສະເລ່ຍຕ່ຳກວ່າ 2.50 ໂດລາ ແລະ 10% ມີໂອກາດທີ່ຈະກັບເຂົ້າສູ່ສະຖານະທຸກຍາກ.⁸ ຄວາມບອບບາງດັ່ງກ່າວນີ້ແມ່ນຍ້ອນປັດໃຈຫຼາຍຢ່າງເຊັ່ນ ການປ່ຽນແປງທາງດ້ານກະສິກຳ ແລະ ສຸຂະພາບ.

ໂດຍສະເພາະ ຄວາມບອບບາງຕໍ່ໄພຈາກການປ່ຽນແປງຂອງສະພາບອາກາດໄດ້ສົ່ງຜົນກະທົບເພີ່ມຂຶ້ນຕໍ່ຊີວິດການເປັນຢູ່ຂອງປະຊາຊົນ. ປະເທດລາວມີຄວາມອ່ອນໄຫວສູງຕໍ່ໄພທຳມະຊາດເຊັ່ນ ໄພແຫ້ງແລ້ງ, ນ້ຳຖ້ວມ ແລະ ດິນເຊາະເຈື່ອນ ເຊິ່ງໄດ້ສ້າງຄວາມເສຍຫາຍເປັນວົງກວ້າງຕໍ່ຜົນຜະລິດກະສິກຳ, ເຮືອນຊານ, ພື້ນຖານໂຄງລ່າງ, ລະບົບຊົນລະປະທານ ແລະ ການແຜ່ລະບາດຂອງພະຍາດເຂດຮ້ອນໂດຍລວມ. ສິ່ງເຫຼົ່ານີ້ໄດ້ສົ່ງຜົນທາງລົບຕໍ່ຄວາມໝັ້ນຄົງດ້ານສະບຽງອາຫານ ແລະ ສຸຂະພາບ, ໂດຍສະເພາະແມ່ນຕໍ່ຜູ້ທຸກຍາກ ແລະ ຜູ້ທີ່ດຳລົງຢູ່ໃກ້ກັບເສັ້ນມາດຖານຄວາມທຸກຍາກ.⁹

ສຸຂະພາບ

ອາຍຸຍືນສະເລ່ຍຂອງພົນລະເມືອງລາວໃນປີ 2016 ແມ່ນຢູ່ທີ່ 64 ປີ ສຳລັບຜູ້ຊາຍ ແລະ 67 ປີສຳລັບຜູ້ຍິງ.¹⁰ ອັດຕາການຕາຍຂອງແມ່ຫຼຸດລົງເຖິງ 78% ໃນລະຫວ່າງປີ 1990-2015, ຈາກອັດຕາການຕາຍຂອງແມ່ 905 ມາເປັນ 197 ຄົນຕໍ່ການເກີດລູກ 100,000 ຄັ້ງ; ເຖິງຢ່າງໃດກໍຕາມ, ຕົວເລກດັ່ງກ່າວຍັງເປັນອັດຕາທີ່ສູງສຸດໃນອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້.¹¹ ສຳລັບອັດຕາການຕາຍຂອງເດັກປະຈຸບັນແມ່ນຢູ່ທີ່ 40 ຄົນ ຕໍ່ 1,000 ຄົນ. ອັດຕາການຕາຍຂອງເດັກຕ່ຳກວ່າ 5 ປີ (U5MR) ແມ່ນ 46 ຄົນຕໍ່ 1,000 ຄົນ. ອັດຕາການແຈກຢາຍວັກແຊງສ້າງພູມຄຸ້ມກັນສຳລັບເດັກນ້ອຍ 12 ຫາ 23 ເດືອນ ໃນທົ່ວປະເທດແມ່ນຢູ່ທີ່ 48%.¹² 

ໃນດ້ານສຸຂະພາບຈະເລີນພັນ ແມ່ຍິງອາຍຸລະຫວ່າງ 15-49 ປີ ຮັບການເກີດລູກຜ່ານຜູ້ຊ່ຽວຊານຜະດຸງຄັນໃນອັດຕາທີ່ເພີ່ມຂຶ້ນຈາກ 37.5% ເປັນ 64.4% ແຕ່ປີ 2011 ຫາ 2017. ອັດຕາການມີລູກສະເລ່ຍຂອງແມ່ຍິງລາວຫຼຸດລົງຈາກ 3.2 ຄົນໃນປີ 2011 ມາເປັນ 2.7ຄົນ ໃນປີ 2017 ຍ້ອນມີການສົ່ງເສີມການນຳໃຊ້ວິທີການຄຸມກຳເນີດທີ່ທັນສະໃໝ.¹³

ດັດສະນີຄວາມອຶດຫິວໂລກສະແດງສະຖານະການຂາດສານອາຫານ ແລະ ໂພຊະນາການຂອງແຕ່ລະປະເທດ. ແຕ່ປີ 1990 ຫາ 2015 ອັດຕາສ່ວນຂອງພົນລະເມືອງລາວທີ່ມີຄວາມບົກພ່ອງດ້ານໂພຊະນາການຫຼຸດລົງຈາກ 42.8% ມາເປັນ 18.5%. ປະຈຸບັນ ໜຶ່ງໃນຫ້າຂອງຄົນລາວມີຄວາມບົກພ່ອງດ້ານໂພຊະນາການ ແລະ ມີເດັກນ້ອຍພຽງ 5% ໄດ້ຮັບສານອາຫານຂັ້ນຕ່ຳຢ່າງພຽງພໍ.¹⁴ 

ໃນລັກສະນະດຽວກັບບັນຫາອື່ນໆ ການຂາດສານອາຫານມີຄວາມແຕກຕ່າງຢ່າງຈະແຈ້ງ ລະຫວ່າງເຂດຊົນນະບົດ-ຕົວເມືອງ; ພາວະເດັກເຕ້ຍ ແລະ ນ້ຳໜັກຫຼຸດເກນໃນຊົນນະບົດທີ່ບໍ່ມີຖະໜົນເຂົ້າເຖິງແມ່ນສູງກວ່າຕົວເມືອງເຖິງສອງເທົ່າ.¹⁵ ດັ່ງນັ້ນຈຶ່ງມີຄວາມຈຳເປັນໃນການໃຫ້ການສຶກສາດ້ານໂພຊະນາການສຳລັບແມ່ ຍ້ອນວ່າວັດທະນະທຳຄວາມເຊື່ອຖືບາງຢ່າງ ແລະ ຂໍ້ຫ້າມໃນການກິນອາຫານໃນຫຼາຍຊົນເຜົ່າເປັນປັດໃຈສຳຄັນຕໍ່ກັບການຂາດສານອາຫານດັ່ງກ່າວ.

ສາເຫດການຕາຍຫຼັກໃນ ສປປ ລາວ ລວມມີ: ໄຂ້ຫວັດໃຫຍ່ ແລະ ປອດອັກເສບ (13%), ໂລກຫຼອດເລືອດຫົວໃຈ (11%), ໂລກຫຼອດເລືອດສະໝອງ (10%), ແລະ ໄຂ້ເລືອດອອກ (9%).¹⁶ ການບໍລິການດ້ານສຸຂະພາບເພື່ອປິ່ນປົວຄົນເຈັບ ແລະ ອາການເຈັບປ່ວຍໃນປະຈຸບັນ ແມ່ນມີຄຸນະພາບຕ່ຳ. ໃນລະດັບສູນກາງ ແລະ ລະດັບພາກ ຈຳນວນແພດສາທາລະນະສຸກທີ່ສຳຄັນບໍ່ມີການແຈກຢາຍຢ່າງທົ່ວເຖິງ ແລະ ມີໜ້ອຍ (ມີພຽງປະມານເຄິ່ງໜຶ່ງຕາມການສະເໜີຂອງ WHO). ສຸກສາລາໂດຍທົ່ວໄປ ມີພະນັກງານແພດປະຈຳຢູ່ສີ່ຄົນ ແລະ ເກືອບເຄິ່ງໜຶ່ງຂອງຈຳນວນດັ່ງກ່າວບໍ່ເຄີຍໄດ້ຜ່ານການຝຶກອົບຮົມໃນການບໍລິການ. ໂດຍລວມ, ຄວາມພ້ອມໃນການບໍລິການ ແລະ ຄ່າຕອບແທນທີ່ຕ່ຳ ແມ່ນສາເຫດຫຼັກທີ່ເຮັດໃຫ້ການບໍລິການສາທາລະນະສຸກໃນລາວມີຄຸນນະພາບຕ່ຳ.¹⁷ 

ໂຮງໝໍໃນລາວ-ສະແດງໃຫ້ເຫັນການຂາດແຄນດ້ານພະນັກງານ ແລະ  ພື້ນຖານໂຄງລ່າງສາທາລະນະສຸກ. ແຫຼ່ງຂໍ້ມູນ: http://jclao.com/journey-through-laos-where-are-all-the-doctors/

ການສຶກສາ

ປີ 2015, ອັດຕາການຮູ້ໜັງສືຂອງພົນລະເມືອງລາວທີ່ມີອາຍຸແຕ່ 15 ປີຂຶ້ນໄປ ແມ່ນ 84.7%, ເຊິ່ງເພີ່ມຂຶ້ນຈາກ 72.7% ໃນປີ 2005. ໃນຂະນະດຽວກັນ, ອັດຕາດັ່ງກ່າວຍັງຄົງມີຊ່ອງຫວ່າງດ້ານການສຶກສາລະຫວ່າງເພດ; ອັດຕາການຮູ້ໜັງສືຂອງແມ່ຍິງມີພຽງ 79.4%, ສ່ວນຜູ້ຊາຍແມ່ນມີເຖິງ 90%.¹⁸ ໂດຍສະເພາະຄວາມແຕກຕ່າງລະຫວ່າງອັດຕາການຮູ້ໜັງສືລະຫວ່າງເພດຊາຍ ແລະ ເພດຍິງແມ່ນມີສູງໃນທ້ອງຖິ່ນຊົນນະບົດ ແລະ ກຸ່ມຊົນເຜົ່າ.

ປີ 2014,  ສປປ ລາວ ໄດ້ບັນລຸເປົ້າໝາຍ MDG ໃນດ້ານການເຂົ້າໂຮງຮຽນ ເຊິ່ງມີອັດຕາການເຂົ້າຮຽນຊັ້ນປະຖົມສະເລ່ຍຢູ່ທີ່ 98.5%. ແຕ່ວ່າ ອັດຕາການປະລະການຮຽນແມ່ນມີຂ້ອນຂ້າງສູງໃນການສຶກສາຊັ້ນປະຖົມ ໂດຍສະເພາະໃນເຂດຊົນນະບົດ ແລະ ເຂດຫ່າງໄກສອກຫຼີກ.¹⁹ ສາເຫດໃນການປະລະການສຶກສາແມ່ນມີຫຼາກຫຼາຍ ນັບແຕ່ໂຮງຮຽນເປັນໂຮງຮຽນມູນ ໄປເຖິງຄຸນນະພາບກາບຮຽນການສອນຕ່ຳ. ຂະນະທີ່ ນັກຮຽນຊັ້ນປະຖົມມີຈຳນວນເພີ່ມຂຶ້ນ ແລະ ຫຼຸດລົງໃນຊັ້ນມັດທະຍົມ, ຄຸນນະພາບ ແລະ ປະສິດທະພາບໃນການຮ່ຳຮຽນຍັງຕ້ອງການການປັບປຸງ.²⁰ ປີ 2014 ໜຶ່ງໃນສີ່ຂອງນັກຮຽນຊັ້ນປໍ 4 ບໍ່ສາມາດອ່ານໜັງສືໄດ້ ແລະ ອັດຕາການສອບເສັງຂຶ້ນປໍ 5 ແມ່ນຢູ່ທີ່ 81.1% ໃນປີ 2017.²¹

ຊ່ອງຫວ່າງດ້ານອັດຕາການເຂົ້າຮຽນສຸດທິແມ່ນມີລັກສະນະເພີ່ມຂຶ້ນຕາມລະດັບການສຶກສາ. ໂດຍສະເພາະແມ່ນໃນກຸ່ມຊາວຊົນນະບົດ ແລະ ຊົນເຜົ່າກຸ່ມນ້ອຍ (ທີ່ບໍ່ແມ່ນກຸ່ມລາວ-ໄຕ).²² 

ຄວາມບໍ່ສະເໝີພາບລະຫວ່າງຍິງຊາຍ

ຄວາມບໍ່ສະເໝີພາບລະຫວ່າງຍິງຊາຍ ແມ່ນມີຫຼາຍໃນ ສປປ ລາວ, ເຊິ່ງແມ່ຍິງເປັນກຸ່ມທີ່ຜະເຊີນກັບອະຄະຕິຢູ່ໃນຫຼາຍຂະແໜງການ. ສ່ວນແບ່ງຂອງເພດຍິງໃນການອອກແຮງງານທີ່ມີລາຍຮັບໃນທຸກໆຂະແໜງການແມ່ນມີຕ່ຳ (35%). ນອກນີ້ ແມ່ຍິງຍັງມີຕຳແໜ່ງຕ່ຳກວ່າຜູ້ຊາຍໃນຕະຫຼາດແຮງງານ ແລະ ໂດຍທົ່ວໄປແມ່ນບໍ່ໄດ້ເຂົ້າຮ່ວມໃນຂະແໜງວຽກງານທາງການ. 64% ຂອງແຮງງານຍິງ ມີອາຊີບປະຖົມປະຖານ ແລະ 63% ປະກອບອາຊີບໃນຂະແໜງຮັບໃຊ້ບໍລິການ, ຮ້ານຄ້າ ແລະ ຂາຍເຄື່ອງຕາມຕະຫຼາດ. ອີກດ້ານໜຶ່ງ ຜູ້ຊາຍກວມເອົາສ່ວນໃຫຍ່ໃນອາຊີບລັດຖະກອນ, ຜູ້ຊ່ຽວຊານ, ວິຊາການ ແລະ ອາຊີບຊັ້ນນຳອື່ນໆ.²³ ໃນສະພາແຫ່ງຊາດ, ສປປ ລາວ ແມ່ນໜຶ່ງໃນປະເທດທີ່ມີອັດຕາສ່ວນສະມາຊິກເພດຍິງສູງສຸດ (ປະມານ 27%) ເຊິ່ງສູງກວ່າຄ່າສະເລ່ຍໃນທົ່ວໂລກ. ເຖິງຢ່າງໃດກໍຕາມ ອັດຕາສ່ວນແມ່ຍິງໃນຕຳແໜ່ງການນຳອື່ນໆຂອງລັດຖະບານຍັງຄົງຕ່ຳ, ຢູ່ທີ່ 5% ໃນປີ 2012.²⁴

ໃນດ້ານໂຄງສ້າງກົດໝາຍ ແລະ ການຄຸ້ມຄອງ, ສປປ ລາວ ໄດ້ໃຫ້ສັດຕະຍາບັນໃນອະນຸສັນຍາວ່າດ້ວຍການລົບລ້າງການເລືອກປະຕິບັດຕໍ່ແມ່ຍິງໃນທຸກຮູບແບບ (CEDAW) ໃນປີ 1981, ເຊິ່ງລາວເປັນປະເທດທີສອງຮອງຈາກປະເທດຟິລິປິນທີ່ລົງນາມໃນພາກພື້ນ. ໃນປີ 2003 ລາວໄດ້ມີການຈັດຕັ້ງຄະນະກຳມະການແຫ່ງຊາດວ່າດ້ວຍການພັດທະນາແມ່ຍິງ ເຊິ່ງທຳໜ້າທີ່ເປັນກົນໄກລະດັບຊາດເພື່ອປົກປ້ອງແມ່ຍິງ.²⁵

ການປົກປ້ອງທາງສັງຄົມ

ແຜນປະກັນສັງຄົມໃນ ສປປ ລາວມີສອງປະເພດ. ປະເພດທີໜຶ່ງແມ່ນສຳລັບລັດຖະກອນ ເຊິ່ງຄຸ້ມຄອງໂດຍອົງການປະກັນສັງຄົມພາກລັດ (ອປລ) ມາຕັ້ງແຕ່ປີ 2007. ອີກປະເພດໜຶ່ງແມ່ນສຳລັບຂະແໜງການເອກະຊົນ ເຊິ່ງຄຸ້ມຄອງໂດຍອົງການປະກັນສັງຄົມພາກວິສາຫະກິດ (ອປສ) ມາຕັ້ງແຕ່ປີ 2000. ເຖິງແມ່ນວ່າອັດຕາສ່ວນຂອງຜູ້ອອກແຮງານໃນລະບົບທີ່ໄດ້ຮັບການຄຸ້ມຄອງພາຍໃຕ້ ອປສ ຈະບໍ່ຮູ້ຈຳນວນທີ່ແນ່ນອນ, ຈຳນວນສະມາຊິກ ແລະ ຜູ້ເຂົ້າໃໝ່ແມ່ນຄາດຄະເນຢູ່ທີ່ປະມານ 66,800 ຄົນ. ຈຳນວນດັ່ງກ່າວແມ່ນຖືວ່າຕ່ຳ ຍ້ອນວ້າການຄຸ້ມຄອງເບື້ອງຕົ້ນແມ່ນສຳລັບທຸລະກິດທີ່ມີລູກຈ້າງ 10 ຄົນຂຶ້ນໄປ ເຖິງວ່າຕໍ່ມາໄດ້ຂະຫຍາຍການຄຸ້ມຄອງໄປເຖິງທຸລະກິດທີ່ມີລູກຈ້າງໜຶ່ງຄົນຂຶ້ນໄປ. ມາຮອດປີ 2013 ຄາດຄະເນວ່າມີວິສາຫະກິດເອກະຊົນຈຳນວນ 1,150 ບໍລິສັດໃຫ້ການຄຸ້ມຄອງແກ່ພະນັກງານຂອງຕົນ.²⁶

ເຖິງຢ່າງໃດກໍຕາມ ການປະກັນສັງຄົມຕາມກົດໝາຍຍັງບໍ່ທັນຄອບຄຸມທຸກຢ່າງ. ຕົວຢ່າງການຄຸ້ມຄອງສຸຂະພາບບໍ່ລວມເອົາການປິ່ນປົວບາງຢ່າງເຊັ່ນ ໂລກມະເລັງ, ການຜ່າຕັດຫົວໃຈ, ພະຍາດຊຳເຮື້ອຕ່າງໆ. ກອງທຶນການຄຸ້ມຄອງກໍມີຂີດຈຳກັດເຊັ່ນດຽວກັນ, ເຊິ່ງປະຈຸບັນຊຸດແຜນປະກັນສັງຄົມພື້ນຖານໃນ ສປປ ລາວມີປະມານ 95 ລ້ານໂດລາຕໍ່ປີ. ໃນນັ້ນແຜນການປະກັນສຸຂະພາບລວມມີປະມານ 30 ລ້ານໂດລາ ຂະນະທີ່ແຜນສຳລັບແມ່ໂດຍລວມມີປະມານ 9 ລ້ານໂດລາ.²⁷ 

ອີກດ້ານໜຶ່ງ, ລະບົບການປົກປ້ອງເດັກນ້ອຍໃນ ສປປ ລາວຍັງຄົງຜະເຊີນກັບສິ່ງທ້າທາຍຫຼາຍຢ່າງ. ການສົ່ງເສີມດ້ານການບໍລິການສຳລັບຄອບຄົວ ແລະ ຊຸມຊົນໃນການປົກປ້ອງເດັກນ້ອຍອາຍຸຕ່ຳກວ່າຫ້າປີ ຈາກສະຖານະຄວາມສ່ຽງ ແລະ ອັນຕະລາຍແມ່ນມີຈຳກັດ. ອັດຕາການຈົດທະບຽນເດັກໃນສຳມະໂນຄົວໂດຍສະເລ່ຍໃນປະຈຸບັນແມ່ນຢູ່ທີ່ 73%. ພໍ່ແມ່ ຫຼື ຜູ້ປົກຄອງເດັກສ່ວນໃຫຍ່ບໍ່ມີຄວາມຮູ້ຄວາມເຂົ້າໃຈກ່ຽວກັບວິທີການໃນການຈົດທະບຽນການເກີດຂອງເດັກກັບເຈົ້າໜ້າທີ່ພົນລະເຮືອນ. ການລົງໂທດທາງຮ່າງກາຍຕໍ່ເດັກນ້ອຍຕ່ຳກວ່າ 14 ປີ ດ້ວຍວິທີການທີ່ຮຸນແຮງມີຂ້ອນຂ້າງສູງ (69%). ການແຕ່ງງານໃນເດັກຍິງອາຍຸບໍ່ເກີນ 18 ປີ ຍັງຄົງມີຢູ່ທັງໃນຊົນນະບົດ ແລະ ຕົວເມືອງ (16.3% ແລະ 7.1% ຕາມລຳດັບ).²⁸

ຄົນພິການ

ຄວາມພິການແມ່ນສ່ວນໜຶ່ງຂອງການແບ່ງແຍກທາງສັງຄົມໃນລາວ. ໃນນີ້ສ່ວນໜຶ່ງແມ່ນເນື່ອງມາຈາກບັນຫາດ້ານລະເບີດທີ່ຍັງບໍ່ທັນແຕກ (ລບຕ) ເຮັດໃຫ້ມີອັດຕາຄົນພິການໃນລາວມີສູງ. ອີງຕາມອົງການອະນາໄມໂລກ, ປະຊາຊົນລາວ 10% ເປັນຄົນພິການ. ສາເຫດຂອງການພິການລວມມີ ຄວາມບົກພ່ອງໂດຍກຳເນີດ, ອຸບັດຕິເຫດ, ການຕິດເຊື້ອ, ການເປັນພະຍາດ, ແລະ ຄວາມບົກພ່ອງດ້ານໂພຊະນາການ. ຄົນພິການໃນລາວຜະເຊີນກັບອຸປະສັກຫຼາຍຢ່າງເຊັ່ນ ຄວາມອັບອາຍໃນສັງຄົມ ແລະ ການຂາດໂອກາດໃນການເຂົ້າເຖິງການຮັກສາສຸຂະພາບ ແລະ ການສຶກສາທີ່ເໝາະສົມ.²⁹ 

ເຖິງແມ່ນວ່າລັດຖະບານບໍ່ໄດ້ສ້າງແຜນສະະພາະ ຫຼື ໂຄງສ້າງສະໜັບສະໜູນສຳລັບຄົນພິການ, ແຕ່ກໍມີໂຄງສ້າງທາງກົດໝາຍຫຼາຍຢ່າງທີ່ລວມເອົາທິດຊີ້ນຳສຳລັບຜູ້ພິການ. ເຊິ່ງຈະສະເໜີໂຄງສ້າງທີ່ສຳຄັນດັ່ງຕໍ່ໄປນີ້:³⁰:

• ລັດຖະທຳມະນູນແຫ່ງ ສປປ ລາວ ປີ 1991 ກ່າວວ່າພົນລະເມືອງລາວທຸກຄົນມີສິດສະເໝີພາບຕໍ່ໜ້າກົດໝາຍ ເຊິ່ງໝາຍເຖິງຜູ້ພິການທຸກຄົນກໍມີສິດໃນລັກສະນະດຽວກັນໃນຖານະພົນລະເມືອງ
• ດຳລັດນາຍົກລັດຖະມົນຕີ ສະບັບເລກທີ 178/1993 ວ່າດ້ວຍແຜນປະກັນສັງຄົມສຳລັບລັດຖະກອນ ໃຫ້ການຟື້ນຟູສຸຂະພາບ ແລະ ເບ້ຍບຳເນັດລ້ຽງສຳລັບຜູ້ພິການ
• ດຳລັດນາຍົກລັດຖະມົນຕີ ສະບັບເລກທີ 18/1995 ວ່າດ້ວຍຄະນະກຳມາທິການແຫ່ງຊາດສຳລັບຄົນພິການ ສ້າງຕັ້ງຄະນະກຳມາທິການແຫ່ງຊາດສຳລັບຄົນພິການ (NCDP) ເຊິ່ງເປັນໜ່ວຍງານຫຼັກຂອງລັດທີ່ຮັບຜິດຊອບກ່ຽວກັບບັນຫາຜູ້ພິການ ແລະ ມີໜ້າທີ່ໃຫ້ຄຳແນະນຳແກ່ລັດຖະບານໃນດ້ານນະໂຍບາຍ, ໂຄງການ ແລະ ການບໍລິການທີ່ກ່ຽວຂ້ອງກັບຜູ້ພິການ.
• ກົດໝາຍແຮງງານ 2006 ໃຫ້ການຄຸ້ມຄອງຕໍ່ຜູ້ອອກແຮງງານທີ່ພິການໃນການປະກອບອາຊີບຕາມລະດັບທັກສະ ແລະ ຄວາມສາມາດຂອງເຂົາເຈົ້າ ໃນອັດຕາຄ່າຈ້າງທີ່ເທົ່າທຽມກັບຜູ້ອອກແຮງງານທົ່ວໄປ.
• ກົດໝາຍວ່າການປົກປ້ອງດ້ວຍສິດ ແລະ ຜົນປະໂຫຍດຂອງເດັກນ້ອຍ ປີ 2006 ໃຫ້ການປົກປ້ອງສິດ ແລະ ຜົນປະໂຫຍດຂອງເດັກນ້ອຍ ລວມທັງເດັກພິການ.
• ດຳລັດເລກທີ 137/2014 ວ່າດ້ວຍສິດທິຂອງຄົນພິການ ຮັບປະກັນສິດ ແລະ ຜົນປະໂຫຍດຂອງຄົນພິການ ໂດຍການລົບລ້າງການຈຳແນກໃນທຸກຮູບແບບຕໍ່ຜູ້ພິການ ແລະ ສົ່ງເສີມຄວາມສະເໝີພາບໃນກິດຈະກຳທາງສັງຄົມ.

NCDP ແມ່ນຄຸ້ມຄອງໂດຍຜູ້ຕາງໜ້າຈາກກະຊວງແຮງງານ ແລະ ສະຫວັດດີການສັງຄົມ. ກົມກອງອື່ນໆທີ່ກ່ຽວຂ້ອງການການຄຸ້ມຄອງຄົນພິການລວມມີ ກົມນັກຮົບເກົ່າ, ກະຊວງສາທາລະນະສຸກ, ແລະ ກະຊວງສຶກສາທິການ. ອົງການຈັດຕັ້ງທີ່ໃຫ້ການຊ່ວຍເຫຼືອຄົນພິການລວມມີ ສະມາຄົມຄົນພິການແຫ່ງຊາດລາວ (LNDPA), ສູນພັດທະນາແມ່ຍິງພິການລາວ (LDWDC), ແລະ ສະມາຄົມຄົນພິການທາງສາຍຕາ.

ສູນພັດທະນາແມ່ຍິງພິການລາວ. ແຫຼ່ງຂໍ້ມູນ: http://vientiane.holiday/lao-disabled-womens-development-centre/

ຊົນເຜົ່າ

ສປປ ລາວ ເປັນປະເທດໜຶ່ງທີ່ມີຄວາມຫຼາກຫຼາຍທີ່ສຸດທາງດ້ານຊົນເຜົ່າໃນພາກພື້ນອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້. ລັດຖະບານລາວບໍ່ນຳໃຊ້ຄຳວ່າ “ຊົນກຸ່ມນ້ອຍ” ຫຼື “ຊົນເຜົ່າກຸ່ມນ້ອຍ” ແຕ່ຖືເອົາພົນລະເມືອງລາວທຸກຄົນເປັນ “ຊົນເຜົ່າ” ຢ່າງເປັນທາງການ, ເຊິ່ງລວມໄປເຖິງພົນລະເມືອງກຸ່ມໃຫຍ່ ລາວ-ໄຕ.³¹ ປະເທດລາວມີສີ່ກຸ່ມຊົນເຜົ່າຫຼັກຕາມໝວດພາສາ ເຊິ່ງປະກອບດ້ວຍ 49 ຊົນເຜົ່າ ແລະ ແບ່ງອອກເປັນກວ່າ 200 ຊົນເຜົ່າຍ່ອຍ.³² ຍ້ອນຈຳນວນ ແລະ ຄວາມຫຼາກຫຼາຍຂອງຊົນເຜົ່າ ເຮັດໃຫ້ເຂົາເຈົ້າຜະເຊີນກັບສິ່ງທ້າທາຍຫຼາຍຢ່າງ ນັບແຕ່ການເຂົ້າເຖິງຊັບພະຍາກອນ ໄປເຖິງຄວາມບໍ່ສະເໝີພາບລະຫວ່າງປະຊາກອນໃນຊົນນະບົດ ແລະ ຕົວເມືອງ.

ໜ້າເວັບທີ່ກ່ຽວຂ້ອງ

• ຊົນເຜົ່າ ແລະ ຊົນເຜົ່າກຸ່ມນ້ອຍ
• SDG 5 ຄວາມສະເໝີພາບລະຫວ່າງຍິງຊາຍ