SDG 15 ສິ່ງທີ່ມີຊີວິດເທິງໜ້າດິນ

ເປົ້າໝາຍການພັດທະນາແບບຍືນຍົງ 15 – “ສິ່ງທີ່ມີຊີວິດເທິງໜ້າດິນ” – ແມ່ນແນໃສ່ການປົກປັກຮັກສາ ແລະ ຟຶ້ນຟູລະບົບນິເວດໜ້າດິນ. ເປົ້າໝາຍດັ່ງກ່າວໂດຍສະເພາະ ແມ່ນແນໃສ່ການຄຸ້ມຄອງປ່າໄມ້, ການປ່ຽນສະພາບເປັນທະເລຊາຍ, ການເສື່ອມສະພາບຂອງດິນ ແລະ ຊີວະນາໆພັນ.  ເພື່ອບັນລຸຈຸດໝາຍດັ່ງກ່າວນີ້, SDG15 ລວມມີ 12 ເປົ້າໝາຍ ເຊິ່ງແຕ່ລະເປົ້າໝາຍປະກອບດ້ວຍຕົວຊີ້ວັດເພື່ອວັດແທກຄວາມຄືບໜ້າ. ເກົ້າເປົ້າໝາຍທຳອິດ, ເປົ້າໝາຍທີ 15.1–15.9, ແມ່ນສະເໜີກ່ຽວກັບຂົງເຂດການປົກປັກຮັກສາສິ່ງແວດລ້ອມ ສ່ວນອີກສາມເປົ້າໝາຍທີ່ຍັງເຫຼືອ, ເປົ້າໝາຍ 15.A–15.C, ແມ່ນກ່ຽວກັບການລົງທຶນ ແລະ ການສະໜັບສະໜູນໂຄງການ.¹

ຈາກເປົ້າໝາຍການພັດທະນາແຫ່ງສະຫະສະວັດສູ່ເປົ້າໝາຍ SDG15

ເປົ້າໝາຍການພັດທະນາແບບຍືນຍົງ (SDGs) ແມ່ນສ້າງຂຶ້ນເພື່ອປ່ຽນແທນ ແລະ ເສີມຂະຫຍາຍເປົ້າໝາຍການພັດທະນາແຫ່ງສະຫະສະວັດ (MDGs) ເດີມ. MDGs ລວມມີແປດຊຸດເປົ້າໝາຍ ທີ່ສ້າງຂຶ້ນເພື່ອເປັນແນວທາງສຳລັບນະໂຍບາຍ ແລະ ເປັນຫຼາວັດແທກຂອງການພັດທະນາ, ເຊິ່ງແນໃສ່ຂົງເຂດວຽກງານຕ່າງໆເຊັ່ນ: ຄວາມທຸກຍາກ, ພະຍາດ ແລະ ຄວາມບໍ່ສະເໝີພາບລະຫວ່າງຍິງຊາຍ. ແຕ່ລະຂົງເຂດວຽກງານມີເປົ້າໝາຍສະເພາະ ແລະ ລວມ ທີ່ຕ້ອງເຮັດສຳເລັດພາຍໃນປີ 2015.

ປີ 2013 ເມື່ອໃກ້ເຖິງກຳນົດການຂອງ MDG, ອົງການສະຫະປະຊາຊາດໄດ້ສ້າງ SDGs ເພື່ອເປັນແນວທາງໃນໄລຍະໃໝ່ໃນການຮ່ວມມືການພັດທະນາສະກົນ.² ຍ້ອນວ່າ SDGs ເກີດມາຈາກ MDGs, ມັນຈຶ່ງຈຳເປັນທີ່ຈະຕ້ອງເຂົ້າໃຈວິທີການປັບ MDGs ເຂົ້າສູ່ເນື້ອໃນສຳລັບວຽກງານປະຈຸບັນຂອງ SDGs.

ກ່ຽວກັບ SDG 15, ເປົ້າໝາຍ MDG ທີ່ກ່ຽວຂ້ອງແມ່ນເປົ້າໝາຍທີ 7, “ຮັບປະກັນຄວາມຍືນຍົງຂອງສິ່ງແວດລ້ອມ.” ໂດຍສະເພາະ, ເປົ້າໝາຍທີ່ສືບຕໍ່ປະຕິບັດແມ່ນເປົ້າໝາຍ 7.A ແລະ 7.B, ເຊິ່ງແນໃສ່ນະໂຍບາຍການພັດທະນາສິ່ງແວດລ້ອມແບບຍືນຍົງ ແລະ ການຟື້ນຟູການສູນເສຍຄວາມຫຼາກຫຼາຍດ້ານຊີວະນາໆພັນ.³ ເພື່ອເປັນສ່ວນໜຶ່ງຂອງໂຄງສ້າງ MDG, ສປປ ລາວ ໄດ້ລິເລີ່ມຈັດຕັ້ງປະຕິບັດນະໂຍບາຍເພື່ອກ້າວໄປສູ່ເປົ້າໝາຍເຫຼົ່ານີ້. ພື້ນທີ່ໜຶ່ງສ່ວນຫ້າຂອງປະເທດໄດ້ຮັບການກຳນົດໃຫ້ເປັນປ່າສະຫງວນແຫ່ງຊາດ, ລະດັບແຂວງ ຫຼື ເມືອງ.⁴

ລັດຖະບານລາວຍັງໄດ້ລິເລີ່ມດຳເນີນການຟື້ນຟູປ່າໄມ້, ໂດຍສະເພາະຜ່ານການຮ່ວມງານກັບຊຸມຊົນທ້ອງຖິ່ນ ແລະ ຈັດຫາທຶນຮອນສຳລັບໂຄງການຄຸ້ມຄອງປ່າໄມ້ແບບຍືນຍົງ.⁵ ພື້ນທີ່ປ່າໄມ້ໃນ ສປປ ລາວ ຫຼຸດລົງຈາກ 71.8 ເປີເຊັນໃນປີ 1940 ມາເປັນ 40.3 ເປີເຊັນໃນປີ 2010.⁶ ເຖິງຢ່າງໃດກໍຕາມ ໄດ້ມີການລະບຸວ່າ ພື້ນທີ່ປ່າໄມ້ຂອງລາວມີການເພີ່ມຂຶ້ນໃນຊຸມປີຜ່ານມາ.⁷ ລັດຖະບານລາວຈະຕ້ອງເສີມຂະຫຍາຍເຄື່ອງມື ແລະ ການສະໜັບສະໜູນທາງດ້ານກົດໝາຍເພື່ອບັນລຸເປົ້າໝາຍສຳລັບ SDGs. ເຊິ່ງລັດຖະບານໄດ້ມີການລິເລີ່ມວຽກງານດັ່ງກ່າວເປັນບາງສ່ວນ. ຕົວຢ່າງ: ລັດຖະບານໄດ້ວາງເປົ້າໝາຍເພີ່ມທະວີເນື້ອທີ່ປ່າໄມ້ຂອງລາວໃຫ້ໄດ້ 70 ເປີເຊັນ ພາຍໃນປີ 2020.⁸ 

ການຫັນ SDG 15 ເຂົ້າສູ່ແຜນນະໂຍບາຍໃນລາວ

ການບັນລຸເປົ້າໝາຍ SDG 15 ແມ່ນສິ່ງສຳຄັນໂດຍສະເພາະສຳລັບການພັດທະນາໃນລາວ ຍ້ອນວ່າຊັບພະຍາກອນດ້ານສິ່ງແວດລ້ອມມີບົດບາດສຳຄັນຕໍ່ເສດຖະກິດຂອງລາວ. ມີການຄາດຄະເນວ່າ ກວ່າ 85 ເປີເຊັນຂອງການຈ້າງງານ ແລະ ສອງສ່ວນສາມຂອງ GDP ແມ່ນຂຶ້ນຢູກັບຊີວະນາໆພັນ ແລະ ການປົກປັກຮັກສາລະບົບນິເວດ.⁹ ກວ່າໜຶ່ງສ່ວນສາມຂອງການຂະຫຍາຍຕົວທາງດ້ານເສດຖະກິດຂອງລາວແມ່ນຢູ່ໃນຂະແໜງການສິ່ງແວດລ້ອມ ແລະ ຊັບພະຍາກອນທຳມະຊາດ.¹⁰ ດັ່ງນັ້ນ ການບັນລຸເປົ້າໝາຍ SDG ກ່ຽວກັບຊີວະນາໆພັນ, ການປົກປັກຮັກສາ ແລະ ຟື້ນຟູທີ່ດິນ ແລະ ປ່າໄມ້ ຈຶ່ງເປັນສິ່ງສຳຄັນຕໍ່ການພັດທະນາເສດຖະກິດຂອງ ສປປ ລາວໃນອະນາຄົດ.

ສຳລັບ ສປປ ລາວ, ຕົວຊີ້ວັດ ແລະ ເປົ້າໝາຍໃນ SDG15 ແບ່ງເປັນສາມຂອບເຂດເປົ້າໝາຍຫຼັກຄື: ¹¹ 

• ໜຶ່ງແມ່ນ “ການສ້າງຄວາມກ້າວໜ້າທີ່ສຳຄັນໃນການປົກປັກຮັກສາ, ຟື້ນຟູ ແລະ ນຳໃຊ້ແບບຍືນຍົງກ່ຽວກັບລະບົບນິເວດ ແລະ ການບໍລິການເທິງໜ້າດິນ ແລະ ແຫຼ່ງນ້ຳຈືດ”, ແລະ ລວມຢູ່ໃນເປົ້າໝາຍ 15.1–15.5 ແລະ 15.a.
• ສອງແມ່ນ “ຄວາມຄືບໜ້າໃນການປົກປັກຮັກສາຊີວະນາໆພັນ”, ແລະ ລວມຢູ່ໃນເປົ້າໝາຍ 15.7 ແລະ 15.9.
• ສາມແມ່ນ “ຄວາມຄືບໜ້າໃນການຄວບຄຸມການຮຸກຮານຂອງສາຍພັນຕ່າງຖິ່ນໃນລະບົບນິເວດໜ້າດິນ ແລະ ແຫຼ່ງນ້ຳ”, ເຊິ່ງລວມຢູ່ໃນເປົ້າໝາຍ15.8.

ລັດຖະບານລາວຍັງໄດ້ຮັບຮອງເອົາເປົ້າໝາຍດ້ານຊີວະນາໆພັນໄອຈິ.¹² ເປົ້າໝາຍເຫຼົ່ານີ້ແມ່ນເສີມສ້າງ ແລະ ຂະຫຍາຍເປົ້າໝາຍທີ 15.7 ແລະ 15.9 ໂດຍການວາງຄາດໝາຍ ແລະ ມາດຕະການເພີ່ມເຕີມທີ່ຕ້ອງປະຕິບັດພາຍໃນປີ 2020.¹³ 

ກ່ຽວກັບການວາງແຜນ, ການຫັນ SDG15 ເຂົ້າສູ່ແຜນນະໂຍບາຍພາຍໃນສ່ວນໃຫຍ່ແມ່ນລວມຢູ່ໃນແຜນພັດທະນາເສດຖະກິດ-ສັງຄົມແຫ່ງຊາດ (NSEDP), ເຊິ່ງເຜີຍແຜ່ໃນທຸກໆຫ້າປີ. SDGs ແມ່ນໄດ້ລວມເຂົ້າໃນ NSEDP ສະບັບຫຼັງສຸດສຳລັບໄລຍະແຕ່ປີ 2016 ເຖິງ 2020. ແຜນດັ່ງກ່າວໄດ້ສະເໜີຂອບເຂດວິທີການໃນການລວມເປົ້າໝາຍດັ່ງກ່າວເຂົ້າໃນນະໂຍບາຍ ແລະ ສົ່ງເສີມການສ້າງໂຄງຮ່າງການຕິດຕາມ ແລະ ປະເມີນຜົນ (M&E) ສຳລັບ SDGs.¹⁴

ການຈັດຕັ້ງປະຕິບັດ SDG 15 ໃນລາວ

ເຖິງແມ່ນວ່າການວາງແຜນໃນວົງກວ້າງແມ່ນປະຕິບັດໃນລະດັບ NSEDP, ການຈັດຕັ້ງປະຕິບັດມາດຕະການຕົວຈິງແມ່ນຢູ່ໃນລະດັບໂຄງການ ຫຼື ຂະແໜງການ. ການປະຕິບັດ SDG 15 ແມ່ນມີການນຳສະເໜີທັງໃນທາງກົງ ແລະ ທາງອ້ອມ, ໃນເອກະສານ ແລະ ບົດລາຍງານໂຄງການ. ຕົວຢ່າງ ຍຸດທະສາດດ້ານຊີວະນາໆພັນແຫ່ງຊາດ ເຖິງປີ 2020 ແມ່ນຮ່າງແຜນການເພື່ອເພີ່ມທະວີພື້ນທີ່ປ່າສະຫງວນ ແລະ ຈັດຫາໂຄງການເພື່ອປົກປັກຮັກສາສິ່ງແວດລ້ອມ.¹⁵ ອີກຕົວຢ່າງໜຶ່ງແມ່ນ​ໂຄງການ​ຂະ​ແໜງ​ຂົວ​ທາງ​ລາວ2 ເຊິ່ງຕົ້ນຕໍແມ່ນແນໃສ່ການພັດທະນາພື້ນຖານໂຄງລ່າງ ແຕ່ວ່າມີການພິຈາລະນາປັດໄຈກ່ຽວກັບຜົນກະທົບດ້ານສິ່ງແວດລ້ອມ, ເຊິ່ງສະແດງໃຫ້ເຫັນການພິຈາລະນາເປົ້າໝາຍ SDG 15 ນອກເໜືອຈາກໂຄງການທີ່ກ່ຽວຂ້ອງກັບສິ່ງແວດລ້ອມໂດຍກົງ.¹⁶ ໂຄງການເຫຼົ່ານີ້ລ້ວນແລ້ວແຕ່ມີວິທີການ ແລະ ຂອບເຂດວຽກງານທີ່ແຕກຕ່າງກັນ.

ຕົວຢ່າງໂຄງການທີ່ຈັດປະຕິບັດ ລວມມີ:

• ຫຼາຍແຂວງໄດ້ຜ່ານແຜນການປົກປັກຮັກສາຊີວະນາໆພັນຂັ້ນແຂວງ ເຊິ່ງຈັດກຽມສຳລັບໂຄງການຕ່າງໆໃນວົງກວ້າງ. ຕົວຢ່າງ ແຂວງຊຽງຂວາງໄດ້ສ້າງແຜນບຸກທະລຸເຖິງປີ 2020.​ ແຜນການດັ່ງກ່າວລວມມີ ໂຄງການສ້າງວຽກເຮັດງານທຳພື້ນຖານການປ່າໄມ້ສຳລັບທ້ອງຖິ່ນ, ໂຄງການທົດລອງການວາງແຜນຂັ້ນເມືອງ, ການກະກຽມນະໂຍບາຍກ່ຽວກັບໄຟປ່າ, ການສ້າງສວນພຶກສາສາດຂອງແຂວງເພື່ອຮັກສາພັນສິ່ງມີຊີວິດທີ່ໃກ້ສູນພັນ.¹⁷ 
• ກະຊວງຊັບພະຍາກອນທຳມະຊາດ ແລະ ສິ່ງແວດລ້ອມໄດ້ຈັດຕັ້ງປະຕິບັດ ແລະ ເສີມຂະຫຍາຍໂຄງການຫຼຸດຜ່ອນການປ່ອຍທາດອາຍພິດເຮືອນແກ້ວຈາກການທຳລາຍປ່າໄມ້ ແລະ ການເຮັດໃຫ້ປ່າໄມ້ເສື່ອມໂຊມ (REDD+) ໃນປະເທດລາວ, ໂດຍສະເພາະການກວດກາຄວາມພ້ອມຢູ່ແຂວງຫຼວງພະບາງ. ໂຄງການ REDD+ ຈັດຫານະໂຍບາຍດ້ານທຶນຮອນສຳລັບອົງການຈັດຕັ້ງທີ່ກ່ຽວຂ້ອງກັບວຽກງານດ້ານປ່າໄມ້ ເພື່ອການປະຕິບັດງານໃນລັກສະນະຍືນຍົງ.¹⁸
• ພື້ນທີ່ປະມານ 14 ເປີເຊັນຂອງປະເທດລາວໄດ້ຮັບການກຳນົດໃຫ້ເປັນປ່າສະຫງວນແຫ່ງຊາດ, ເຊິ່ງລວມເປັນ 20.2 ເປີເຊັນນັບທັງປ່າສະຫງວນຂອງແຂວງ ແລະ ເມືອງ. ສິ່ງນີ້ເຮັດໃຫ້ປະເທດລາວຢູ່ໃນຖັນແຖວນຳໜ້າກວ່າປະເທດອື່ນກ່ຽວກັບວຽກງານດັ່ງກ່າວ.¹⁹ ເຖິງແມ່ນວ່າຂົງເຂດວຽກງານເຫຼົ່ານີ້ຈະມີຄວາມສາມາດໃນການຄຸ້ມຄອງທີ່ຈຳກັດ ແລະ ມີພັນທະການເງິນທີ່ສັ່ນຄອນ, ການຈັດຕັ້ງປະຕິບັດວຽກງານດັ່ງກ່າວສະແດງໃຫ້ເຫັນເຖິງຄວາມກ້າວໜ້າໃນການປົກປັກຮັກສາສິ່ງແວດລ້ອມ.²⁰

ແຜນວາດ: Open Development Laos. ແຫຼ່ງຂໍ້ມູນ: World Database on Protected Areas (WDPA), ຂໍ້ມູນ.

ການຕິດຕາມ SDG 15 ໃນລາວ

ໂດຍປະສານສົມທົບກັບອົງການສະຫະປະຊາຊາດໃນລາວ, ລັດຖະບານໄດ້ຕົກລົງກ່ຽວກັບລຳດັບຕົວຊີ້ວັດທີ່ຕ້ອງລວມເຂົ້າໃນ NSEDP, ເຊິ່ງໃຊ້ເປັນກົນໄກຫຼັກໃນການຫັນ SDGs ເຂົ້າສູ່ແຜນນະໂຍບາຍພາຍໃນປະເທດ. ເຖິງຢ່າງໃດກໍຕາມ ຕົວຊີ້ວັດທີ່ພິຈາລະນາສ່ວນໃຫຍ່ແມ່ນຕົວຊີ້ວັດໃນລະດັບ II ຫຼື ລະດັບ III. ຕົວຊີ້ວັດໃນລະດັບ II ຍັງຂາດຂໍ້ມູນຕໍ່ເນື່ອງຂອງລັດຖະບານໃນການຕິດຕາມ, ເຊິ່ງລວມມີຕົວຊີ້ວັດສຳລັບເປົ້າໝາຍ 15.4, 15.7, ແລະ 15.c. ຕົວຊີ້ວັດໃນລະດັບ III ຍັງຂາດຕົວວັດແທກເພື່ອສົມທຽບ, ເຊິ່ງທົ່ວໂລກໄດ້ກຳນົດໃຫ້ລວມເອົາຕົວຊີ້ວັດສຳລັບເປົ້າໝາຍ 15.2, 15.3, 15.6, 15.8, ແລະ 15.9.²¹ 

ສາມາດເວົ້າໄດ້ວ່າ ຕົວຊີ້ວັດບາງຕົວສາມາດວັດແທກໄດ້ຜ່ານຂໍ້ມູນເປີດທີ່ມີຢູ່ໃນປະຈຸບັນ ຫຼື ຂໍ້ມູນຈາກລັດຖະບານ. ທັງສອງຕົວຊີ້ວັດສຳລັບເປົ້າໝາຍ 15.1 ແມ່ນສາມາດວັດແທກໄດ້. ພື້ນທີ່ປ່າໄມ້ເປັນເປີເຊັນທຽບກັບເນື້ອທີ່ດິນທັງໝົດ ເຊິ່ງນອນໃນຕົວຊີ້ວັດ 15.1.1, ສາມາດວັດແທກໄດ້ໂດຍນຳໃຊ້ຂໍ້ມູນຈາກໂຄງການ REDD+.²² ຂໍ້ມູນທີ່ເປີດເຜີຍໂດຍລັດຖະບານສາມາດນຳໃຊ້ເພື່ອຕິດຕາມຕົວຊີ້ວັດ 15.1.2, ກ່ຽວກັບອັດຕາສ່ວນປ່າສະຫງວນ.²³ ຕົວຊີ້ວັດ 15.5.1 ແມ່ນດັດສະນິບັນຊີແດງຂອງປະເທດ ເຊິ່ງຕິດຕາມຈຳນວນສາຍພັນທີ່ໃກ້ສູນພັນ.²⁴ ດັດສະນີບັນຊີແດງແມ່ນຂໍ້ມູນທີ່ເປີດເຜີຍຕໍ່ສາທາລະນະ ສະນັ້ນໜ່ວຍວັດແທກດັ່ງກ່າວສາມາດນຳໃຊ້ຕິດຕາມໄດ້. ຕົວຊີ້ວັດ 15.a.1 ແລະ 15.b.1 ສາມາດຕິດຕາມໄດ້ໃນລະດັບໜຶ່ງ ເນື່ອງຈາກເປັນການຕິດຕາມການໃຊ້ຈ່າຍຂອງລັດ ແລະ ການຊ່ວຍເຫຼືອດ້ານການພັດທະນາ, ແຕ່ວ່າຕົວເລກເຫຼົ່ານີ້ອາດບໍ່ສອດຄ່ອງກັນ ແລະ ບໍ່ພ້ອມໃຊ້ງານ.²⁵ ດັ່ງນັ້ນ ລັດຖະບານລາວຈຳເປັນຕ້ອງລົງທຶນໃນດ້ານຄວາມສາມາດໃນການຕິດຕາມ ແລະ ປະເມີນຜົນ (M&E) ສົມທົບກັບໂຄງການຕ່າງໆ ເພື່ອແນໃສ່ບັນລຸບັນດາເປົ້າໝາຍການພັດທະນາທີ່ກ່າວມານັ້ນ.