ແຮງງານ

ຄວາມສຳເລັດຂອງປະເທດໜຶ່ງໆ ຕົ້ນຕໍແມ່ນຂຶ້ນຢູ່ກັບການວ່າຈ້າງງານແຮງງານພາຍໃນປະເທດ ແລະ ການພັດທະນາຄວາມຮູ້ ແລະ ທັກສະຂອງພົນລະເມືອງ. ບົດລາຍງານທຶນມະນຸດໂລກຂອງສະພາເສດຖະກິດໂລກ ວັດແທກອົງປະກອບທີ່ໃຊ້ກຳນົດລະດັບການພັດທະນາ ‘ທຶນມະນຸດ’ ຂອງປະເທດ. ບົດລາຍງານດັ່ງກ່າວສາມາດນຳໃຊ້ໃນການປະເມີນຄວາມຄືບໜ້າພາຍໃນປະເທດ ແລະ ໃຊ້ສົມທຽບຄວາມຄືບໜ້າລະຫວ່າງບັນດາປະເທດ.

ບົດລາຍງານທຶນມະນຸດໂລກ 2017 ຈັດປະເທດລາວຢູ່ອັນດັບທີ 84 ໃນ 130 ປະເທດ (ເຊິ່ງປະເທດອັນດັບທີໜຶ່ງແມ່ນອັນດັບທີ່ດີທີ່ສຸດ).¹ ອັນດັບນີ້ເປັນອັນດັບທີ່ຕ່ຳກວ່າຄ່າສະເລ່ຍ, ແຕ່ວ່າລາວກໍມີການຍົກລະດັບຈາກອັນດັບທີ 106 ໃນປີ 2016. ລາວມີອັດຕາການນຳໃຊ້ແຮງງານໃນລະດັບທີ່ສູງ (ອັນດັບທີ 12) ເຊິ່ງສະແດງເຖິງອັດຕາການມີສ່ວນຮ່ວມຂອງແຮງງານມີສູງ ແລະ ອັດຕາການຫວ່າງງານມີຕ່ຳ. ເຖິງຢ່າງໃດກໍຕາມ ແຮງງານລາວຍັງຢູ່ໃນອັນຕ່ຳໃນດ້ານການພັດທະນາແຮງງານ (ຢູ່ອັນດັບ 97), ຄວາມສາມາດຂອງແຮງງານ (ຢູ່ອັນດັບ 99)  ແລະ ທັກສະແຮງງານ (ຢູ່ອັນດັບ 105).

ທຶນມະນຸດຂອງ ສປປ ລາວແມ່ນມີຕ່ຳ. ອັດຕາການຮູ້ໜັງສື ແລະ ຕົວເລກຂອງປະແມ່ນຊາຊົນຢູ່ໃນອັນດັບຕ່ຳສຸດໃນອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້. ເຮັດໃຫ້ປະເທດລາວຂາດແຄນແຮງງານທີ່ມີທັກສະໃນການເຮັດວຽກ. ອີກດ້ານໜຶ່ງ ຂະໜາດຂອງກຳລັງແຮງງານໃນລາວແມ່ນນ້ອຍ. ຈຳນວນປະຊາກອນໃນໄວເຮັດວຽກທີ່ມີອາຍຸລະຫວ່າງ 15-64 ປີມີພຽງ 4.2 ລ້ານຄົນ. ຄາດຄະເນການຂະຫຍາຍຕົວຂອງປະຊາກອນຈະມີພຽງແຕ່ 7 ລ້ານຄົນໃນປີ 2050. ປັດໃຈເຫຼົ່ານີ້ເຮັດໃຫ້ລາວຜະເຊີນກັບສິ່ງທ້າທາຍທາງດ້ານຂະໜາດ ແລະ ສະມັດຖະພາບການຜະລິດຂອງແຮງງານລາວ.²

ແຮງງານໃນ ສປປ ລາວປະມານ 70 ເປີເຊັນແມ່ນຢູ່ໃນຂະແໜງກະສິກຳ ແລະ ການປະມົງ. ຍ້ອນວ່າຂະແໜງກະສິກຳມີສະມັດຖະພາບການຜະລິດຕ່ຳ, ອັດຕາທີ່ສູງດັ່ງກ່າວຈຶ່ງມີຜົນທາງລົບຕໍ່ວຽກງານທີ່ມີຄຸນຄ່າ ແລະ ການຫຼຸດຜ່ອນຄວາມທຸກຍາກ.³ ຂະແໜງການທີ່ກຳລັງຂະຫຍາຍຕົວລວມມີ ຂະແໜງສາທາລະນະສຸກ, ການທ່ອງທ່ຽວ, ການສຶກສາ ແລະ ອຸດສາຫະກຳການຂຸດຄົ້ນ ເຊັ່ນ ການຂຸດຄົ້ນບໍ່ແຮ່.⁴

ການຫວ່າງງານ

ອັດຕາການຫວ່າງງານໃນ ສປປ ລາວແມ່ນມີຕ່ຳ, ເຊິ່ງຢູ່ທີ່ 2 ເປີເຊັນສຳລັບແຮງງານເພດຊາຍ ແລະ ເພດຍິງ ໃນປີ 2015.⁵ ການຫວ່າງງານສ່ວນໃຫຍ່ແມ່ນໃນກຸ່ມໄວໜຸ່ມອາຍຸລະຫວ່າງ 15–24 ປີ ໂດຍສະເພາະໃນກຸ່ມຜູ້ທີ່ຮຽນຈົບໃໝ່ ແລະ ປະຊາຊົນໃນເຂດຊົນນະບົດ.⁶ ຜູ້ທຸກຍາກບໍ່ສາມາດຢູ່ໄດ້ຖ້າບໍ່ມີວຽກເຮັດ, ຂະນະທີ່ກຸ່ມຄົນເມືອງ ແລະ ຜູ້ມີຖານະສາມາດເລືອກໄດ້ກ່ຽວກັບຄຸນນະພາບຂອງວຽກງານທີ່ປະຕິບັດ.⁷

ເຖິງແມ່ນວ່າອັດຕາການຫວ່າງງານໂດຍລວມຈະຕ່ຳ, ອັດຕາສ່ວນຂອງຜູ້ທີ່ມີວຽກທີ່ບໍ່ໝັ້ນຄົງຍັງຄົງສູງ. ເຊິ່ງນີ້ແມ່ນຂຶ້ນກັບຈຳນວນຂອງຜູ້ອອກແຮງງານໃນຂະແໜງກະສິກຳ ແລະ ການປະມົງ, ການຂາຍ ແລະ ຜູ້ປະກອບອາຊີບປະຖົມປະຖານ. ນອກຈາກນີ້ ອາດຕ້ອງຄຳນຶງເຖິງປັດໃຈ ເຊັ່ນວ່າ ການຈ້າງງານຕາມລະດູການຜະລິດ ເນື່ອງຈາກວ່າແຮງງານສ່ວນໃຫຍ່ແມ່ນຢູ່ໃນຂະແໜງການກະສິກຳ ແລະ ຢູ່ໃນຊົນນະບົດ (ແຮງງານນອກລະບົບ). ⁸

ໃນຂະນະທີ່ອັດຕາສ່ວນການຈ້າງງານຕໍ່ປະຊາກອນຫຼຸດລົງ, ລາວຍັງຄົງຢູ່ໃນອັນດັບສູງສຸດຂອງໃນພາກພື້ນ (77.7 ເປີເຊັນໃນປີ 2010).⁹

ອັດຕາການຫວ່າງງານຄາດວ່າຈະຫຼຸດລົງມາເປັນ 1.7 ເປີເຊັນໃນປີ 2020, ແຕ່ວ່າ ສປປ ລາວຍັງຄົງຜະເຊີນກັບບັນຫາໃຫຍ່ຄືການມີແຮງງານທີ່ມີທັກສະໜ້ອຍກວ່າຄວາມຕ້ອງການ ແລະ ມີແຮງງານບໍ່ມີທັກສະຫຼາຍກວ່າຄວາມຕ້ອງການ.¹⁰

ສຸຂະພາບ ແລະ ຄວາມປອດໄພ

ອີງຕາມຂໍ້ມູນຂອງອົງການແຮງງານສາກົນ, ໃນທົ່ວໂລກໂດຍສະເລ່ຍໃນແຕ່ລະວັນມີຜູ້ເສຍຊີວິດຍ້ອນອຸບັດຕິເຫດແຮງງານ ແລະ ພະຍາດອາຊີບປະມານ 5,000 ຄົນ. ໃນປະເທດລາວ ອັນຕະລາຍໃນສະຖານທີ່ເຮັດວຽກໄດ້ນຳໄປສູ່ອຸບັດຕິເຫດຫຼາຍຢ່າງ, ການແຜ່ເຊື້ອພະຍາດ, ການສູນເສຍການໄດ້ຍິນ, ການເຈັບປ່ວຍຍ້ອນຄວາມກົດດັນ ແລະ ການເສຍຊີວິດ.¹¹

ເຖິງແມ່ນວ່າກົດໝາຍແຮງງານຈະກຳນົດສະພາບແວດລ້ອມທີ່ປອດໄພໃນການເຮັດວຽກ ແລະ ການຈ່າຍຄ່າຊົດເຊີຍທີ່ສູງກວ່າສຳລັບໜ້າວຽກທີ່ອັນຕະລາຍ, ສິ່ງເຫຼົ່ານີ້ບໍ່ໄດ້ປົກປ້ອງສິດທິຂອງຜູ້ອອກແຮງງານໂດຍກົງໃນການອອກຈາກສະຖານະການທີ່ມີຄວາມສ່ຽງສູງ. ໃນກໍລະນີການບາດເຈັບ ແລະ ເສຍຊີວິດໃນເວລາເຮັດວຽກ, ຜູ້ໃຊ້ແຮງງານຕ້ອງຈ່າຍຄ່າຊົດເຊີຍໃຫ້ແກ່ຜູ້ອອກແຮງງານ ແລະ/ຫຼື ຄອບຄົວຂອງເຂົາເຈົ້າ. ຜູ້ໃຊ້ແຮງງານຕ້ອງຮັບຜິດຊອບຕໍ່ຜູ້ອອກແຮງງານໃນກໍລະນີເສຍອົງຄະເນື່ອງຈາກການອອກແຮງງານ.¹² 

ການຄຸ້ມຄອງປະກັນສັງຄົມໃນລາວແມ່ນຂ້ອນຂ້າງຈຳກັດ, ສະເພາະຜູ້ອອກແຮງງານໃນລະບົບເທົ່ານັ້ນທີ່ໄດ້ຮັບຜົນປະໂຫຍດຈາກການຄຸ້ມຄອງ. ສ່ວນຜູ້ອອກແຮງງານນອກລະບົບແມ່ນບໍ່ໄດ້ຮັບການຄຸ້ມຄອງຂັ້ນພື້ນຖານໃດໆ.¹³

ກົມຄຸ້ມຄອງແຮງງານ, ກະຊວງແຮງງານ ແລະ ສະຫວັດດີການສັງຄົມ ມີໜ້າທີ່ຮັບຜິດຊອບໃນການກວດກາສະຖານທີ່ອອກແຮງງານ. ການລົງໂທດສຳລັບຜູ້ບໍ່ປະຕິບັດຕາມກົດໝາຍແຮງງານ ເຊິ່ງປະກອບມີການປັບໄໝ, ການງົດໃບອະນຸຍາດດຳເນີນທຸລະກິດ, ການສຶກສາອົບຮົມຄືນ ແລະ ການຕັກເຕືອນ.¹⁴

ກຳມະກອນໂຮງງານຕັດຫຍິບໃນ ສປປ ລາວ. ຮູບຖ່າຍໂດຍ ໄອແອວໂອ ອາຊີປາຊິຟິກ, ວັນທີ 19 ກໍລະກົດ 2016. ລິຂະສິດ: CC BY-NC-ND 2.0.

ກົດໝາຍແຮງງານ

ສປປ ລາວ ນຳໃຊ້ກົດໝາຍແຮງງານສະບັບປີ 2013 ເຊິ່ງມີການປະກາດໃຊ້ຢ່າງເປັນທາງການໃນເດືອນມັງກອນ 2014, ປ່ຽນແທນກົດໝາຍແຮງງານສະບັບປີ 2006.¹⁵ ກົດໝາຍດັ່ງກ່າວໄດ້ຂະຫຍາຍການຄຸ້ມຄອງທັງແຮງງານລາວ ແລະ ຕ່າງປະເທດ. ນອກນີ້ ຍັງມີການເພີ່ມນະໂຍບາຍສຳລັບການເຮັດວຽກລ່ວງເວລາ ແລະ ເຮັດວຽກແບບເປັນກະ ໂດຍການກຳນົດໄລຍະເວລາການເຮັດວຽກ ແລະ ການຈ່າຍຄ່າຊົດເຊີຍທີ່ສົມເຫດສົມຜົນ. ການຍົກເລີກສັນຍາແຮງງານກໍມີການກຳນົດກ່ຽວກັບເຫດຜົນການລາອອກ ແລະ ການຈ່າຍເງິນຊົດເຊີຍອອກການ. ນອກນັ້ນ ຍັງມີການບັງຄັບໃຊ້ມາດຕະການດ້ານສຸຂະພາບ ແລະ ຄວາມປອດໄພໃນສະຖານທີ່ເຮັດວຽກທຸກແຫ່ງ ແບບບໍ່ມີຂໍ້ຍົກເວັ້ນ.¹⁶

ດ້ານສິດເສລີພາບໃນການສະມາຄົມ ແລະ ສິດທິໃນການເຈລະຈາຕໍ່ລອງ, ກົດໝາຍແຮງງານລາວອະນຸຍາດໃຫ້ພົນລະເມືອງສາມາດເດີນຂະບວນປະທ້ວງ ແລະ ຈັດຕັ້ງສະມາຄົມແຮງງານໄດ້ຕາມຕ້ອງການ. ນອກຈາກນີ້ ກົດໝາຍຍັງຫ້າມບໍ່ໃຫ້ຜູ້ໃຊ້ແຮງງານໄລ່ຜູ້ອອກແຮງງານທີ່ເປັນຫົວໜ້າສະມາຄົມກຳມະບານອອກຈາກໜ້າວຽກ.¹⁷ 

ຄ່າແຮງງານ

ຄ່າແຮງງານຂັ້ນຕ່ຳຕໍ່ເດືອນສຳລັບຜູ້ອອກແຮງງານໃນຂະແໜງເອກະຊົນແມ່ນ 1,100,000 ກີບ,¹⁸ (ຫຼືປະມານ 130 ໂດລາສະຫະລັດ) ແລະ ມີອັດຕາກິນ 50,000 ກີບຕໍ່ວັນ (ປະມານ 5.90 ໂດລາສະຫະລັດ). ລັດຖະກອນ ແລະ ພະນັກງານລັດວິສາຫະກິດ ໄດ້ຮັບຄ່າແຮງງານທີ່ສູງກວ່າຢູ່ທີ່ປະມານ 1.4 ລ້ານກີບຕໍ່ເດືອນ¹⁹ (ປະມານ 165 ໂດລາສະຫະລັດ). ຄ່າແຮງງານຂັ້ນຕ່ຳແມ່ນຄຸ້ມຄອງໂດຍລັດຖະບານ, ເຊິ່ງໝາຍຄວາມວ່າຜູ້ອອກແຮງງານຕ້ອງໄດ້ຮັບຄ່າແຮງງານບໍ່ໃຫ້ຫຼຸດອັດຕາຄ່າແຮງງານຂັ້ນຕ່ຳທີ່ວາງອອກ. ອີງຕາມອັດຕາດັ່ງກ່າວ, ລາວນອນຢູ່ໃນ 49 ເປີເຊັນທຳອິດຂອງບັນດາປະເທດທົ່ວໂລກ ເຊິ່ງມີ 97 ປະເທດຢູ່ໃນອັນດັບທີ່ສູງກວ່າ ແລະ ມີຄ່າແຮງງານຂັ້ນຕ່ຳທີ່ສູງກວ່າລາວ.²⁰

ການຍ້າຍຖິ່ນຂອງແຮງງານພາຍໃນ

ປີ 2015 ພົນລະເມືອງລາວ 17 ເປີເຊັນຖືເປັນ ‘ຜູ້ຍ້າຍຖິ່ນຖາວອນ’ ໃນ ສປປ ລາວ. ອັດຕາສ່ວນຜູ້ຍ້າຍຖິ່ນພາຍໃນຖາວອນ, ເຊິ່ງກຳນົດຈາກຜູ້ທີ່ມີເມືອງຢູ່ປະຈຸບັນແຕກຕ່າງຈາກເມືອງເກີດ, ມີປະມານ 23–25 ເປີເຊັນໃນກຸ່ມຜູ້ຊາຍໃຫຍ່ ແລະ 21–22 ເປີເຊັນໃນກຸ່ມຜູ້ຍິງໃຫຍ່.²¹ ດັ່ງນັ້ນ ການຍ້າຍຖິ່ນຂອງແຮງງານພາຍໃນລາວແມ່ນຂ້ອນຂ້າງເປັນເລື່ອງປົກກະຕິ. ຜູ້ຍ້າຍຖິ່ນແມ່ຍິງໂດຍທົ່ວໄປມັກປະກອບອາຊີບກ່ຽວກັບການຮັບຈ້າງໃນຄົວເຮືອນ, ຂະແໜງການຕັດຫຍິບ, ການເສີບ ແລະ ການຄ້າປະເວນີ.²² ເນື່ອງຈາກແຮງງາານຍ້າຍຖິ່ນພາຍໃນສ່ວນໃຫຍ່ແມ່ນແຮງງານນອກລະບົບ ພວກເຂົາເຈົ້າບໍ່ໄດ້ຮັບການຂຶ້ນທະບຽນ ຫຼື ບໍ່ມີສິດໄດ້ຮັບການປະກັນສັງຄົມ ແລະ ການປົກປ້ອງໃນການອອກແຮງງານ.

ການຍ້າຍຖິ່ນຂອງແຮງງານໄປຕ່າງປະເທດ

ສະມາຊິກຄອບຄົວທີ່ເຮັດວຽກຢູ່ຕ່າງປະເທດເປັນແຫຼ່ງລາຍຮັບກ້ອນໃຫຍ່ສຳລັບຄອບຄົວຂອງເຂົາເຈົ້າທີ່ອາໄສຢູ່ພາກໃຕ້ຂອງລາວ. ປີ 2013 ລາຍຮັບທີ່ສົ່ງກັບບ້ານຂອງແຮງງານຍ້າຍຖິ່ນລາວກວມເອົາປະມານ 2.5 ເປີເຊັນ ຂອງລວມຍອດຜະລິດຕະພັນພາຍໃນຂອງປະເທດ (GDP).²³ ແຮງງານຍ້ານຖິ່ນລາວໃນຕ່າງປະເທດກວມປະມານ 8 ເປີເຊັນຂອງແຮງງານລາວ. ພວກເຂົາເຈົ້າເປັນກຸ່ມທີ່ບອບບາງ, ເຊິ່ງສວ່ນໃຫຍ່ປະກອບອາຊີບໃນຕຳແໜ່ງທີ່ມີຄ່າຈ້າງຕ່ຳ ແລະ ອາຊີບໃຊ້ແຮງງານໃນປະເທດເພື່ອນບ້ານ ເຊັ່ນປະເທດໄທ.²⁴

ຂ້າທາດສະໄໝໃໝ່ ແລະ ການຄ້າມະນຸດ

ສປປ ລາວເປັນທັງປະເທດຫຼັກແຫຼ່ງ, ເປັນທາງຜ່ານ ແລະ ເປັນຈຸດໝາຍສຳລັບການຄ້າແມ່ຍິງ, ເດັກນ້ອຍ ແລະ ຜູ້ຊາຍ.²⁵ ປັດໄຈຂັບເຂື່ອນການຄ້າມະນຸດໃນລາວລວມມີ ຄວາມບໍ່ສະເໝີພາບດ້ານລາຍຮັບ, ການຂາດຊັບພະຍາກອນໃນການຄວບຄຸມພື້ນທີ່ຊາຍແດນ ແລະ ການຂະຫຍາຍຕົວດ້ານເສດຖະກິດ. ຍ້ອນຄວາມທຸກຍາກ ແລະ ການຂາດໂອກາດໃນການສຶກສາ, ແມ່ຍິງ ແລະ ເດັກຍິງຈຳນວນໜຶ່ງຈຶ່ງຖືກຊັກຈູງໄປຕ່າງປະເທດ ແລະ ຕົກເປັນເຫຍື່ອໃນການຄ້າປະເວິນີແຮງງານ. ປະເທດລາວຈັດຢູ່ໃນອັນດັບທີ 22 ໃນ 167 ປະເທດຂອງດັດສະນີຂ້າທາດໂລກ 2018 (ເຊິ່ງປະເທດອັນດັບໜຶ່ງແມ່ນອັນດັບຮ້າຍແຮງທີ່ສຸດ).²⁶ 

ຂໍ້ມູນທີ່ກ່ຽວຂ້ອງກັບໜ້ານີ້

• ການຄ້າມະນຸດ